آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی یک روش تصویربرداری است که از اشعه ایکس برای بررسی رگ‌های خونی قلب، به‌ویژه شریان‌های کرونری، استفاده می‌کند. در این فرآیند، متخصص قلب با مشاهده تصاویر به‌دست‌آمده می‌تواند تنگی یا انسداد شریان‌ها را شناسایی کند و بر اساس نتایج، تصمیم بگیرد که درمان مناسب شامل دارو، قرار دادن استنت یا جراحی است. در ادامه جزئیات بیشتری درباره آنژیوگرافی، مراحل انجام آن و عوارض احتمالی آن ارائه می‌شود.
📞 0912-020-1734
در بیمارستان مجازی ایران، کیفیت، سرعت و تخصص را در اولویت قرار داده‌ایم.
با اطمینان به ما بسپارید و تجربه‌ای بی‌نظیر از خدمات حرفه‌ای و مطمئن را داشته باشید.
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی روشی است که توسط پزشک متخصص قلب و عروق برای بررسی انسداد شریان‌های کرونری انجام می‌شود. این آزمایش بخشی از مجموعه روش‌های کاتتریزاسیون قلبی (Cardiac Catheterization) است، که در آن یک یا چند لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر وارد رگ‌های اصلی بدن و قلب می‌شوند. در آنژیوگرافی، از اشعه ایکس همراه با ماده حاجب (Contrast Dye) برای نمایش جریان خون در شریان‌های کرونری استفاده می‌شود. به این روش تصویربرداری گاهی آنژیوگرافی قلبی، آنژیوگرافی کرونری، آرتریوگرافی با کاتتر یا سونداژ قلبی نیز گفته می‌شود.
در طول این آزمایش، تصاویری متحرک و فوری تولید می‌شود که نحوه حرکت خون و عملکرد پمپاژ قلب را نشان می‌دهند. این تصاویر می‌توانند محل و میزان انسداد یا تنگی شریان‌ها را مشخص کنند و عملکرد عضله قلب و دریچه‌ها را ارزیابی نمایند. علاوه بر تشخیص، در همان جلسه آنژیوگرافی می‌توان اقدامات درمانی مانند آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری برای باز کردن شریان‌های مسدود شده انجام داد.
گاهی برای بررسی رگ‌های قلب از سی‌تی آنژیوگرافی کرونری (CCTA) استفاده می‌شود که نیازی به ورود لوله به داخل عروق ندارد. این روش غیرتهاجمی به پزشک کمک می‌کند تعیین کند که آیا بیمار به کاتتریزاسیون قلبی نیاز دارد یا خیر. با این حال، سی‌تی آنژیوگرافی امکان درمان انسداد یا تنگی شریان‌ها را ندارد و در صورت مشاهده مشکل، آنژیوگرافی کرونری با کاتتر لازم خواهد بود. در این مقاله تمرکز ما بر آنژیوگرافی کرونری با استفاده از کاتتریزاسیون قلبی است.
آنژیوگرافی چطور انجام می‌شود؟
آزمایش آنژیوگرافی کرونری معمولاً در بیمارستان یا کلینیک تخصصی و در اتاقی به نام آزمایشگاه کاتتریزاسیون انجام می‌شود. پیش از شروع آزمایش، تیم پزشکی با شما درباره داروهای مصرفی، سابقه بیماری و آلرژی‌ها صحبت می‌کند.
مراحل آنژیوگرافی به شرح زیر است:
- آمادگی بیمار: ابتدا باید لباس مخصوص عمل (گان) بپوشید و به پشت روی تخت دراز بکشید. در صورت نیاز، مثانه خود را خالی کنید و از لنزهای تماسی، عینک، جواهرات یا سنجاق سر استفاده نکنید. فشار خون و نبض شما کنترل می‌شود و با اتصال الکترودهای نوار قلب و پالس‌اکسی‌متر، عملکرد قلب و سطح اکسیژن خون شما بررسی می‌گردد. در بیماران دیابتی، قند خون نیز اندازه‌گیری می‌شود.
- تزریق آرام‌بخش: سرم وریدی در رگ دست یا ساعد قرار می‌گیرد و داروی آرام‌بخش از طریق آن تزریق می‌شود تا در طول آزمایش احساس راحتی و آرامش داشته باشید. بسته به شرایط شما، ممکن است کاملاً هوشیار، کمی خواب‌آلود یا در حالت مشابه بیهوشی عمومی قرار بگیرید.
- بی‌حسی موضعی: پزشک با بی‌حسی موضعی ناحیه ورود به شریان را بی‌حس می‌کند؛ معمولاً این محل در کشاله ران یا مچ دست است. ممکن است فشار خفیفی حس کنید اما درد نخواهید داشت.
- ورود شیت و کاتتر: پزشک یک برش کوچک ایجاد کرده و سوزن را وارد رگ می‌کند. سپس لوله پلاستیکی توخالی نازکی به نام شیت (Sheath) روی سوزن قرار می‌گیرد تا دسترسی به شریان فراهم شود. از طریق شیت، کاتتر انعطاف‌پذیر به آرامی وارد رگ شده و به نزدیکی قلب هدایت می‌شود.
- تصویربرداری با فلوروسکوپی: دستگاه اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی دور بیمار حرکت می‌کند تا پزشک بتواند مسیر کاتتر را از تمام زوایا مشاهده کند.
- تزریق ماده حاجب: هنگامی که کاتتر به قلب یا آئورت رسید، ماده حاجب از درون آن وارد شریان‌ها می‌شود. پس از تزریق ممکن است گرما، گرگرفتگی یا احساس نیاز به ادرار ایجاد شود.
- تشخیص انسداد: حرکت ماده حاجب در رگ‌ها از طریق تصاویر اشعه ایکس ثبت می‌شود. پزشک می‌تواند انسداد یا تنگی شریان‌ها و محل ایجاد پلاک یا کلسترول را شناسایی کند.
- درمان فوری: در صورت مشاهده انسداد، آنژیوپلاستی با بالون انجام می‌شود و برای باز نگه داشتن شریان، استنت (لوله توری) در رگ قرار داده می‌شود.
- پایان آزمایش و مراقبت پس از آن: پس از ثبت تصاویر و انجام درمان‌های لازم، کاتتر خارج شده و به بخش ریکاوری منتقل می‌شوید. در این بخش ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن شما تحت نظر قرار می‌گیرد تا شرایط شما پایدار شود.
تفسیر نتایج آنژیوگرافی
نتایج آنژیوگرافی می‌توانند «طبیعی» یا «غیرطبیعی» باشند. نتیجه طبیعی به این معناست که شریان‌های کرونری بدون انسداد هستند و قلب شما به میزان کافی خون دریافت می‌کند. حتی در صورتی که نتیجه طبیعی باشد، اما هنوز علائمی دارید، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های تکمیلی برای تشخیص دقیق‌تر باشد.
نتیجه غیرطبیعی نشان‌دهنده انسداد یا تنگی یک یا چند شریان کرونری است. پزشک محل دقیق انسداد و شدت آن را توضیح می‌دهد و گاهی میزان انسداد را به‌صورت درصد بیان می‌کند. در طول آنژیوگرافی، ممکن است پزشک بلافاصله اقدام به آنژیوپلاستی کند و با قرار دادن استنت، جریان خون را بهبود بخشد.
در صورت غیرطبیعی بودن نتایج، پزشک درمان‌های مناسب را برای شما تجویز می‌کند، که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری: برای باز کردن شریان‌های مسدود شده.
- تغییر سبک زندگی: افزایش فعالیت بدنی و اصلاح رژیم غذایی.
- جراحی بای‌پس عروق کرونری (CABG): در موارد شدید انسداد.
- دارودرمانی: برای کنترل علائم و پیشگیری از انسداد مجدد.
همچنین می‌توانید با مشورت آنلاین با متخصصان بیمارستان مجازی ایران، نتایج آزمایش آنژیوگرافی خود را تفسیر کنید و راهکارهای متناسب با وضعیت سلامتتان را دریافت نمایید.
چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرم؟
طبیعی است که در محل ورود کاتتر کبودی، تورم جزئی یا درد خفیف ایجاد شود. با این حال، در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- خون‌ریزی بیش از حد از محل ورود کاتتر
- ایجاد کبودی جدید، تورم یا افزایش درد
- علائم عفونت مانند تغییر رنگ پوست یا خروج چرک (رنگ می‌تواند بسته به پوست شما قرمز، بنفش یا قهوه‌ای باشد)
همچنین در صورت بروز علائم زیر نیز باید سریعاً با پزشک مشورت کنید:
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس
- تب یا دیگر نشانه‌های عفونت
- تغییر دما یا رنگ دست یا پای استفاده‌شده برای آزمایش
- ضعف، بی‌حسی یا مشکل در گردش خون در دست‌ها یا پاها
اگر خون‌ریزی در محل کاتتر ادامه پیدا کند و با فشار متوقف نشود، با شماره ۱۱۵ تماس بگیرید. همچنین می‌توانید به‌صورت آنلاین با متخصص قلب و عروق بیمارستان مجازی ایران مشورت کنید و در کمترین زمان ممکن، راهنمایی‌های لازم را دریافت نمایید.
نقش ماده حاجب در تصویربرداری دقیق
ماده حاجب، یک ماده رنگی است که جریان خون در شریان‌ها را در تصاویر اشعه ایکس (که آنژیوگرام نامیده می‌شوند) قابل مشاهده می‌کند. رگ‌های خونی در عکس‌های معمولی اشعه ایکس به‌وضوح دیده نمی‌شوند، بنابراین ماده حاجب به رگ‌های هدف تزریق می‌شود. این ماده مانند استخوان‌ها و دیگر بافت‌های متراکم بدن، اشعه ایکس را جذب می‌کند و باعث می‌شود رگ‌ها در تصاویر برجسته و واضح شوند.
اگر ماده حاجب نتواند از قسمتی از رگ عبور کند، این موضوع نشان‌دهنده انسداد یا تنگی در آن ناحیه است. به این ترتیب، ماده حاجب به پزشک کمک می‌کند جریان خون در عروق کرونری را بررسی کند و هرگونه مشکل یا اختلال احتمالی را شناسایی نماید.
چه افرادی باید آنژیوگرافی انجام دهند؟
آزمایش آنژیوگرافی عروق کرونر برای بررسی جریان خون در داخل و اطراف قلب انجام می‌شود و اغلب زمانی توصیه می‌شود که احتمال وجود بیماری عروق کرونر قلب مطرح باشد. این آزمایش همچنین می‌تواند برای ارزیابی علائم آنژین یا در حین یا بعد از حمله قلبی مورد استفاده قرار گیرد.
نتایج آنژیوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا:
- شریان‌های مسدود یا تنگ‌شده را شناسایی کند؛
- میزان کاهش جریان خون به قلب یا خروجی خون از قلب را ارزیابی نماید؛
- تجمع چربی، کلسترول و سایر مواد در دیواره شریان‌ها (تصلب شرایین) را تشخیص دهد؛
- نتایج جراحی قلب قبلی را بررسی کند.
از آنجا که این آزمایش وضعیت داخل قلب و عروق را نشان می‌دهد، می‌تواند پزشک را در تصمیم‌گیری درباره بهترین روش درمانی راهنمایی کند.
معمولا متخصص قلب در شرایط زیر آنژیوگرافی عروق کرونر را توصیه می‌کند:
- نتایج غیرطبیعی تست ورزش یا نوار قلب (EKG)؛
- ابتلا به بیماری دریچه قلب، نارسایی قلبی یا سابقه حمله قلبی؛
- آسیب به قفسه سینه؛
- بررسی احتمال بیماری عروق کرونر پیش از جراحی قلب؛
- درد قفسه سینه (آنژین) تازه یا با تغییرات جدید؛
- درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو که سایر آزمایش‌ها علت آن را مشخص نکرده‌اند؛
- ناراحتی غیرمعمول در قفسه سینه یا تنگی نفس بدون شواهد در سایر آزمایش‌ها؛
- مشکلات رگ‌های خونی؛
- تشخیص سایر بیماری‌ها مانند آریتمی یا بیماری‌های مادرزادی قلب.
معمولا آنژیوگرافی پس از انجام آزمایش‌های غیرتهاجمی مانند الکتروکاردیوگرام، اکوکاردیوگرام یا تست ورزش و در صورت نیاز به بررسی دقیق‌تر انجام می‌شود.
خطرات و عوارض احتمالی آنژیوگرافی
بهتر است آنژیوگرافی توسط پزشکی انجام شود که تجربه و مهارت کافی در این روش داشته باشد و به‌طور منظم آن را انجام دهد. در بیشتر موارد، آنژیوگرافی یک روش بی‌خطر است، اما نسبت به سایر آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، تهاجمی‌تر محسوب می‌شود. به طور کلی، عوارض جدی در آنژیوگرافی عروق کرونر به ندرت رخ می‌دهند.
خطرات احتمالی آنژیوگرافی شامل موارد زیر است:
- ضربان قلب غیرطبیعی (آریتمی)؛
- خون‌ریزی بیش از حد؛
- واکنش آلرژیک به ماده حاجب یا داروی بیهوشی؛
- آسیب به رگ خونی؛
- لخته‌شدن خون؛
- تامپوناد قلبی (فشار بر قلب به‌علت تجمع مایع در اطراف آن)؛
- حمله قلبی یا نیاز به جراحی بای‌پس؛
- آسیب کلیه ناشی از ماده حاجب؛
- کاهش فشار خون؛
- درد، کبودی یا عفونت در محل ورود سوزن یا کاتتر؛
- سکته مغزی.
احتمال بروز عوارض در افرادی که شرایط زیر را دارند، بیشتر است:
- سن بالای ۶۵ سال؛
- ابتلا به دیابت؛
- مشکلات کلیوی.
مراقبت‌های قبل و بعد از آنژیوگرافی
گاهی آنژیوگرافی کرونری به‌صورت اورژانسی انجام می‌شود و در این موارد فرصت کمی برای آماده‌سازی وجود دارد. اما اگر آزمایش از قبل برنامه‌ریزی شده باشد، می‌توانید اقدامات لازم برای آماده‌شدن را انجام دهید.
در اغلب موارد از شما خواسته می‌شود صبح روز آزمایش در بیمارستان حاضر شوید و معمولاً می‌توانید همان روز پس از انجام آزمایش مرخص شوید. پزشک دستورالعمل‌های ویژه‌ای برای آمادگی قبل از آنژیوگرافی ارائه می‌دهد و داروها و سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کند. معمولاً پیش از انجام آنژیوگرافی کرونری، از روش‌های تصویربرداری غیرتهاجمی مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی وضعیت قلب و تشخیص مشکلات احتمالی استفاده می‌شود.
قبل از آنژیوگرافی
دستورالعمل‌های آماده‌سازی قبل از آنژیوگرافی معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- معمولاً باید شش تا هشت ساعت قبل از آزمایش چیزی به جز آب مصرف نکنید (ناشتا باشید). تیم درمان به شما خواهد گفت چه زمانی باید خوردن و آشامیدن را متوقف کنید.
- پس از انجام آنژیوگرافی به دلیل اثرات آرام‌بخش یا بیهوشی، خودتان نمی‌توانید رانندگی کنید. از کسی بخواهید که شما را به خانه برساند. در صورت نیاز به بستری کوتاه، بهتر است کسی همراهتان باشد، زیرا در ۲۴ ساعت اول پس از آزمایش ممکن است سرگیجه یا سبکی سر داشته باشید.
- در صورتی که به غذاهای دریایی حساسیت دارید، سابقه واکنش آلرژیک به ماده حاجب یا بیهوشی داشته‌اید یا احتمال بارداری وجود دارد، حتماً پزشک خود را مطلع کنید.
- اگر داروهای ضدانعقاد، دیابت، ادرارآور یا سیلدنافیل (با نام‌های تجاری ویاگرا یا ریواتیو) مصرف می‌کنید، پزشک را در جریان بگذارید. ممکن است نیاز باشد مصرف برخی داروها قبل از آزمایش تغییر کند یا موقتاً قطع شود (هیچ دارویی را بدون مشورت پزشک قطع یا تغییر ندهید).
- اگر مبتلا به دیابت هستید، پزشک خود را مطلع کنید؛ ممکن است نیاز باشد پیش از آنژیوگرافی از انسولین یا داروی دیگری استفاده کنید.
بعد از آنژیوگرافی
پس از انجام آنژیوگرافی، کادر درمان محل ورود کاتتر را فشار می‌دهد تا از خون‌ریزی جلوگیری شود. اگر کاتتر از کشاله ران وارد شده باشد، تا چند ساعت پس از آزمایش باید به پشت دراز بکشید تا خون‌ریزی کنترل شود.
آنژیوگرافی کرونری معمولاً بین ۳۰ تا ۵۰ دقیقه طول می‌کشد. مدت زمان آزمایش بستگی به این دارد که آیا اقدامات جانبی مانند استنت‌گذاری هم هم‌زمان انجام می‌شوند یا خیر. این آزمایش معمولاً یک‌روزه است و پس از بهبودی می‌توانید به خانه بازگردید، اما در صورت انجام عمل پیچیده یا انجام آن بعدازظهر، ممکن است نیاز به بستری یک شب در بیمارستان باشد.
برای بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض پس از آنژیوگرافی، نکات زیر توصیه می‌شود:
- مصرف آب کافی برای دفع سریع‌تر ماده حاجب.
- استراحت کافی و خودداری از ورزش شدید یا بلند کردن اجسام سنگین تا چند روز.
- پرهیز از مصرف دخانیات و الکل.
- پس از بیهوشی، از رانندگی، کار با ماشین‌آلات یا اتخاذ تصمیمات مهم خودداری کنید.
- بانداژ محل ورود کاتتر را پس از ۲۴ ساعت بردارید؛ در صورت ترشح اندک، به مدت ۱۲ ساعت دیگر بانداژ تازه بگذارید.
- تا دو روز از رابطه جنسی و ورزش سنگین خودداری کنید.
- از پزشک خود بپرسید چه زمانی می‌توانید حمام کنید؛ معمولاً تا سه روز پس از آنژیوگرافی نباید حمام، دوش یا استخر بروید.
- تا سه روز از لوسیون در ناحیه محل سوراخ شدن استفاده نکنید.
- داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
- یک هفته پس از آزمایش برای بررسی وضعیت خود به پزشک قلب مراجعه کنید.
- کادر درمان زمان مناسب برای بازگشت به کار و فعالیت‌های روزانه را به شما اطلاع خواهد داد.
آیا آنژیوگرافی دردناک است؟
به‌طور کلی آنژیوگرافی عروق کرونر دردناک نیست. با این حال ممکن است در موارد زیر درد خفیف و کوتاه‌مدتی را تجربه کنید:
- هنگام وارد کردن سوزن سرم برای تزریق داروی آرام‌بخش؛
- در زمان تزریق داروی بی‌حسی موضعی.
در طول انجام آزمایش، ورود و حرکت کاتتر در رگ‌های خونی نباید درد ایجاد کند. پس از آزمایش ممکن است در ناحیه‌های ورود سوزن سرم و کاتتر درد خفیفی داشته باشید که معمولاً ظرف حدود یک هفته برطرف می‌شود. در صورتی که در هر مرحله از آنژیوگرافی درد شدید احساس کردید، فوراً به پزشک اطلاع دهید.
آیا نیاز به بستری پس از آنژیوگرافی هست؟
معمولا افرادی که آنژیوگرافی انجام می‌دهند، همان روز مرخص می‌شوند. با این حال، اگر آزمایش دیر انجام شود یا شرایط خاصی وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به بستری یک‌روزه باشد. به‌طور کلی حتی در صورتی که هم‌زمان آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری انجام شده باشد، اغلب می‌توانید همان روز یا روز بعد به خانه بازگردید.
ماده حاجب در آنژیوگرافی چه کاربردی دارد؟
ماده حاجب یک رنگ مخصوص است که برای نمایان‌کردن رگ‌های خونی و جریان خون داخل آن‌ها در تصاویر اشعه ایکس به کار می‌رود.
چه زمانی می‌توانم از نتایج آنژیوگرافی مطلع شوم؟
در حین انجام آنژیوگرافی ممکن است بتوانید تصاویر رادیولوژی خود را مشاهده کنید. پس از پایان آزمایش، پزشک نتایج را برای شما تفسیر و توضیح خواهد داد.
کلام آخر
ممکن است شنیدن نیاز به آنژیوگرافی شما را نگران کند، اما وقتی بدانید آنژیوگرافی چیست و چه مراحلی دارد، می‌توانید با آرامش بیشتری این آزمایش را انجام دهید. یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش ریسک عوارض، انجام این آزمایش در مراکز درمانی معتبر و توسط پزشکان متخصص و با تجربه است.
سلامتی در طول زندگی مهم‌ترین دارایی ماست و مراقبت از خود مسئولیتی است که بر دوش هر فردی قرار دارد.
بیمارستان مجازی ایران با هدف ارائه خدمات پزشکی به صورت آنلاین و در دسترس برای تمام افراد، در تلاش است تا با کمترین هزینه و سریع‌ترین زمان ممکن، خدمات درمانی را به شما ارائه دهد. این بیمارستان مجازی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، قادر است تا با بهترین کیفیت، مشاوره‌ها و درمان‌های پزشکی را به شما ارائه کند. با تیمی از پزشکان متخصص و کارشناسان پزشکی، بیمارستان مجازی ایران به شما این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری، در اسرع وقت و با صرفه‌جویی در هزینه‌ها، از خدمات پزشکی بهره‌مند شوید.
این خدمات شامل مشاوره آنلاین با پزشکان متخصص، دریافت نسخه‌های پزشکی، بررسی علائم بیماری‌ها، و پیگیری‌های درمانی به صورت مجازی است که می‌توانید از هر کجا و در هر زمان از آن استفاده کنید. بیمارستان مجازی ایران به شما کمک می‌کند تا با کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای درمان، به راحتی به مراقبت‌های بهداشتی دسترسی پیدا کنید. هدف اصلی این بیمارستان، فراهم آوردن خدمات بهداشتی با کیفیت بالا و دسترسی آسان به مراقبت‌های پزشکی برای همه افراد است.
