شایع‌ترین علائم گواتر
گواتر به بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید گفته می‌شود. این بیماری انواع مختلفی دارد که برخی از آن‌ها موقتی بوده و ممکن است خودبه‌خود برطرف شوند، اما در برخی موارد گواتر دائمی و خطرناک است و نیاز به درمان دارد. علت‌های متفاوتی می‌توانند موجب بروز گواتر شوند و نحوه درمان آن بستگی مستقیم به عامل ایجادکننده دارد. در این مقاله از بیمارستان مجازی ایران، به بررسی دلایل، انواع و علائم گواتر پرداخته و راهکارهای پیشگیری و درمان آن را معرفی می‌کنیم.
📞 0912-020-1734
در بیمارستان مجازی ایران، کیفیت، سرعت و تخصص را در اولویت قرار داده‌ایم.
با اطمینان به ما بسپارید و تجربه‌ای بی‌نظیر از خدمات حرفه‌ای و مطمئن را داشته باشید.
گواتر چیست؟
غده تیروئید به شکل پروانه‌ای در جلوی گردن و بالای نای قرار دارد و مسئول تولید هورمون‌های تیروئیدی T3 (تری‌یدوتیرونین) و T4 (تیروکسین) است. این هورمون‌ها در تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند دمای بدن، خلق‌وخو، ضربان قلب و هضم نقش مهمی ایفا می‌کنند. بنابراین، هر گونه اختلال در عملکرد تیروئید می‌تواند مشکلات و عوارض متعددی ایجاد کند.
گواتر به بزرگ شدن غیرطبیعی تیروئید گفته می‌شود که گاهی موقتی بوده و بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد نشان‌دهنده وجود مشکلات جدی‌تر در تیروئید است و نیاز به درمان پزشکی دارد. عوامل متعددی از جمله کمبود ید، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید و تماس با برخی مواد سمی می‌توانند باعث ایجاد گواتر شوند.
علل ایجاد گواتر
بیماری گواتر می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد:
کمبود ید
شایع‌ترین دلیل ایجاد گواتر، کمبود ید در بدن است. ید نقش حیاتی در تولید هورمون‌های تیروئید دارد و وقتی این عنصر به اندازه کافی وجود نداشته باشد، غده‌ی تیروئید مجبور می‌شود برای جبران کمبود، فعالیت بیشتری داشته باشد که منجر به بزرگ شدن آن می‌شود.
بیماری گریوز (پرکاری تیروئید)
گریوز یک بیماری خودایمنی است که باعث افزایش فعالیت تیروئید و تولید بیش از حد هورمون می‌شود. این افزایش هورمون‌ها باعث بزرگ شدن تیروئید و ایجاد گواتر می‌گردد.
هاشیموتو
تیروئیدیت هاشیموتو باعث کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌شود و منجر به کم‌کاری تیروئید می‌گردد. در این حالت، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) در خون افزایش یافته و این افزایش عامل تحریک رشد تیروئید و ایجاد گواتر است.
تیروئیدیت
التهاب تیروئید که ممکن است به دلیل عفونت‌های ویروسی یا بیماری‌های دیگر رخ دهد، می‌تواند باعث تورم غده و بروز گواتر شود.
ندول یا گره تیروئید
گاهی اوقات کیست‌ها یا توده‌های جامد و مایع‌دار روی تیروئید شکل می‌گیرند که به آن‌ها گره یا ندول گفته می‌شود. این گره‌ها معمولاً خوش‌خیم هستند و از عوامل ایجاد کننده گواتر محسوب می‌شوند.
سرطان تیروئید
سرطان تیروئید معمولاً باعث تورم یک طرف غده می‌شود و برخلاف گواتر، معمولاً با گره‌های متعدد همراه نیست.
بارداری
در برخی موارد، تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند موجب بزرگ شدن غده تیروئید و ایجاد گواتر شود.
انواع بیماری گواتر
نوع گواتر تا حد زیادی به علت ایجاد آن وابسته است:
گواتر ساده: این نوع که به گواتر کلوئیدی یا بومی نیز معروف است، معمولاً ناشی از کمبود ید است. از آنجایی که ید عمدتاً از طریق تغذیه تأمین می‌شود، گواتر بومی معمولاً در مناطقی که کمبود ید دارند، بین افراد به صورت گسترده دیده می‌شود.
گواتر غیرسمی: این نوع گواتر معمولاً به صورت تک‌گیر و پراکنده رخ می‌دهد و در بسیاری موارد علت مشخصی برای آن یافت نمی‌شود. با این حال، مصرف برخی داروها مانند لیتیوم می‌تواند عامل بروز آن باشد. در گواتر غیرسمی، سطح هورمون‌های تیروئیدی طبیعی باقی می‌ماند و عملکرد تیروئید بدون تغییر است. این نوع معمولاً خوش‌خیم است.
گواتر سمی: گواتر سمی یا ندولار زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند گره در تیروئید بزرگ شوند. این گره‌ها قادر به تولید هورمون هستند و به همین دلیل باعث افزایش سطح هورمون‌های تیروئیدی و بروز پرکاری تیروئید می‌شوند.
علائم گواتر
علائم رایج گواتر شامل موارد زیر می‌شود:
- تورم در ناحیه جلوی گردن و زیر سیب گلو
- احساس فشار یا کشیدگی در گلو
- تغییر یا گرفتگی صدا
- برجسته شدن رگ‌های گردن
- سرگیجه هنگام بالا بردن دست‌ها
برخی علائم کمتر شایع گواتر عبارت‌اند از:
- مشکل در تنفس یا تنگی نفس
- سرفه مکرر
- صدای خس‌خس هنگام نفس کشیدن
- سختی در بلعیدن یا احساس فشار روی مری
در صورت بروز هر یک از این نشانه‌ها، حتماً به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید.
چه افرادی در معرض خطر گواتر هستند؟
اگرچه گواتر دلایل متعددی دارد، اما برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند:
- داشتن سابقه خانوادگی از سرطان، گره یا مشکلات تیروئیدی
- مصرف ناکافی ید در رژیم غذایی
- ابتلا به بیماری یا شرایطی که موجب کاهش سطح ید در بدن می‌شود
- جنسیت زن، زیرا گواتر در زنان شایع‌تر است
- سن بالای ۴۰ سال، که احتمال بروز گواتر را افزایش می‌دهد
- زنان باردار و زنان یائسه بیشتر در معرض این بیماری هستند
- انجام رادیوتراپی در ناحیه گردن و قفسه سینه که می‌تواند ریسک گواتر را بالا ببرد
در صورت عدم درمان، گواتر ممکن است به نای و مری فشار وارد کند و مشکلاتی مانند اختلال در بلع و تنفس ایجاد کند.
عوارض گواتر
اگر گواتر در مراحل اولیه و خفیف باشد، معمولاً تهدید جدی برای سلامت ایجاد نمی‌کند. اما در مواردی که اندازه گواتر بزرگ شده و شدت آن افزایش یابد، ممکن است باعث فشار روی نای و مری شده و عملکرد تنفس و بلع را مختل کند.
عوارض شدیدتر گواتر وابسته به علت ایجاد آن است؛ از آنجا که گواتر می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید باشد، عدم درمان به موقع آن ممکن است منجر به پیامدهای جدی و خطرناکی شود.
تشخیص گواتر
تشخیص گواتر معمولاً با معاینه‌ی فیزیکی گردن و غده‌ی تیروئید آغاز می‌شود. پس از آن، پزشک ممکن است برخی آزمایش‌های تشخیصی را برای بررسی دقیق‌تر تجویز کند:
- آزمایش خون: این آزمایش برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئیدی انجام می‌شود و همچنین به کمک آن می‌توان وجود التهاب یا عفونت احتمالی را تشخیص داد.
- اسکن تیروئید: با استفاده از این روش، پزشک می‌تواند اندازه و فعالیت بخش‌های مختلف غده‌ی تیروئید را بررسی کند و وضعیت کلی گواتر را ارزیابی نماید.
- سونوگرافی: سونوگرافی یک روش تصویربرداری ایمن و بدون درد است که برای مشاهده ساختار گردن و تیروئید به کار می‌رود. این روش به پزشک کمک می‌کند تا گره‌ها و تغییرات غده تیروئید را به دقت ارزیابی کند.
- نمونه‌برداری (بیوپسی): در صورتی که گواتر با وجود گره‌های تیروئیدی همراه باشد، ممکن است پزشک نمونه‌ای کوچک از بافت گره را جهت بررسی دقیق‌تر و آزمایش‌های تخصصی به آزمایشگاه ارسال کند.
درمان گواتر
درمان گواتر به عوامل مختلفی از جمله اندازه‌ی گواتر، علت ایجاد آن و وضعیت کلی سلامت فرد بستگی دارد. پزشک با توجه به این موارد ممکن است یک یا چند روش درمانی زیر را توصیه کند:
مشاهده و پیگیری:
اگر گواتر کوچک باشد، علائمی ایجاد نکند و عملکرد تیروئید طبیعی باشد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد فعلاً درمان خاصی انجام نشود و فقط روند تغییرات به صورت منظم تحت نظر قرار گیرد تا در صورت بروز علائم جدید، اقدامات لازم انجام شود.
دارودرمانی:
اختلالات کم‌کاری یا پرکاری تیروئید معمولاً با داروهای هورمونی قابل کنترل هستند. این داروها به تنظیم سطح هورمون‌های تیروئیدی کمک کرده و در نتیجه باعث بهبود گواتر می‌شوند. همچنین اگر گواتر ناشی از التهاب یا عفونت باشد، مصرف داروهای ضد التهاب یا آنتی‌بیوتیک می‌تواند موثر باشد.
جراحی:
در مواردی که گواتر بزرگ شده و باعث مشکلات تنفسی یا بلع شده باشد، یا وقتی که گره‌های تیروئید باعث پرکاری تیروئید شده باشند، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن بخشی یا تمام غده‌ی تیروئید باشد. جراحی همچنین روش مناسبی برای درمان سرطان تیروئید است. پس از عمل جراحی، معمولاً بیمار باید داروهایی مصرف کند تا هورمون‌های تیروئید در سطح مناسبی حفظ شوند.
ید رادیواکتیو:
در برخی موارد برای کاهش اندازه گواتر و کنترل پرکاری تیروئید، پزشک ممکن است ید رادیواکتیو تجویز کند. این ماده خوراکی وارد جریان خون شده و به غده‌ی تیروئید می‌رسد و برخی سلول‌های آن را تخریب می‌کند. این روش باعث کوچک شدن گواتر و کاهش فعالیت غده می‌شود، اما ممکن است در نهایت باعث کم‌کاری تیروئید شود.
در نهایت، انتخاب روش درمانی مناسب برای گواتر کاملاً بستگی به علت و شرایط فرد دارد و می‌تواند شامل دارودرمانی، جراحی یا درمان با ید رادیواکتیو باشد.
پیشگیری از بیماری گواتر
کمبود ید یکی از شایع‌ترین علل ایجاد گواتر است. خوشبختانه امروزه بیشتر نمک‌های مصرفی یددار هستند و همین موضوع باعث شده تا در سال‌های اخیر موارد کمبود ید و ابتلا به گواتر کاهش چشمگیری داشته باشد.
یک فرد بالغ به طور میانگین روزانه به حدود ۱۵۰ میکروگرم ید نیاز دارد. اگر از نمک‌های فاقد ید استفاده می‌کنید، بهتر است ید را به شکل مکمل غذایی مصرف کنید یا حداقل دو بار در هفته از نمک دریا یا غذاهای دریایی بهره ببرید؛ زیرا آب دریا منبع خوبی برای ید است و می‌تواند به پیشگیری از گواتر کمک کند.
با این حال، باید توجه داشت که مصرف بیش از حد نمک‌های یددار و افزایش غیرطبیعی سطح ید در بدن نیز ممکن است باعث بروز گواتر شود. در صورت مواجهه با مشکل افزایش سطح ید، توصیه می‌شود به جای نمک یددار، از نمک‌های بدون ید استفاده کنید.
کلام آخر
همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، اصلی‌ترین دلیل ایجاد گواتر، کمبود ید در رژیم غذایی است. برای پیشگیری از این مشکل، مصرف نمک‌های یددار و افزودن غذاهای دریایی به برنامه غذایی‌تان را فراموش نکنید. در صورت مشاهده هر گونه تورم یا ورم در ناحیه گردن، حتماً به یک پزشک متخصص غدد مراجعه کنید. شما می‌توانید همین حالا از طریق سامانه بیمارستان مجازی ایران، با بهترین پزشکان فوق تخصص غدد به صورت آنلاین مشاوره پزشکی دریافت کنید.
بیمارستان مجازی ایران با هدف ارائه خدمات پزشکی به صورت آنلاین و در دسترس برای تمام افراد، در تلاش است تا با کمترین هزینه و سریع‌ترین زمان ممکن، خدمات درمانی را به شما ارائه دهد. این بیمارستان مجازی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، قادر است تا با بهترین کیفیت، مشاوره‌ها و درمان‌های پزشکی را به شما ارائه کند. با تیمی از پزشکان متخصص و کارشناسان پزشکی، بیمارستان مجازی ایران به شما این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری، در اسرع وقت و با صرفه‌جویی در هزینه‌ها، از خدمات پزشکی بهره‌مند شوید.
این خدمات شامل مشاوره آنلاین با پزشکان متخصص، دریافت نسخه‌های پزشکی، بررسی علائم بیماری‌ها، و پیگیری‌های درمانی به صورت مجازی است که می‌توانید از هر کجا و در هر زمان از آن استفاده کنید. بیمارستان مجازی ایران به شما کمک می‌کند تا با کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای درمان، به راحتی به مراقبت‌های بهداشتی دسترسی پیدا کنید. هدف اصلی این بیمارستان، فراهم آوردن خدمات بهداشتی با کیفیت بالا و دسترسی آسان به مراقبت‌های پزشکی برای همه افراد است.
