شانکروئید: بیماری مقاربتی نادر
شانکروئید یک بیماری مقاربتی مسری است که با بروز زخم‌های دردناک و عفونی در ناحیه تناسلی همراه می‌شود. این بیماری به دلیل ورود نوعی باکتری خطرناک به بدن ایجاد می‌شود. اگر با انواع بیماری‌های آمیزشی آشنا نباشید، احتمالاً نام شانکروئید را کمتر شنیده‌اید. خوشبختانه این عفونت جنسی نسبتاً نادر است و شیوع آن در مقایسه با سایر بیماری‌های مقاربتی کمتر است. در این مطلب، با علائم، علل، راه‌های پیشگیری و روش‌های درمان شانکروئید آشنا می‌شوید تا بتوانید از ابتلا به آن جلوگیری کرده و در صورت بروز، درمان مناسب را انجام دهید.
📞 0912-020-1734
در بیمارستان مجازی ایران، کیفیت، سرعت و تخصص را در اولویت قرار داده‌ایم.
با اطمینان به ما بسپارید و تجربه‌ای بی‌نظیر از خدمات حرفه‌ای و مطمئن را داشته باشید.
شانکروئید تناسلی چیست؟
بیماری شانکروئید که با نام‌های آتشک یا شانکر نرم (Chancroid) نیز شناخته می‌شود، نوعی عفونت باکتریایی مقاربتی است که به‌دلیل ورود باکتری هموفیلوس دوکرئی (Haemophilus ducreyi) به بدن ایجاد می‌گردد. این باکتری به بافت‌های ناحیه تناسلی حمله کرده و باعث ایجاد زخم‌های باز، دردناک و عفونی می‌شود. این زخم‌ها ممکن است همراه با ترشح مایع چرکی یا خون‌ریزی باشند و خطر انتقال عفونت را در روابط جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی افزایش دهند. شانکروئید اگرچه بسیار مسری است، اما با تشخیص و درمان به‌موقع کاملاً قابل درمان خواهد بود. با این حال، ابتلا به آن می‌تواند احتمال بروز سایر بیماری‌های مقاربتی را نیز افزایش دهد.
علت شانکروئید
هر نوع رفتار جنسی پرخطر می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری شانکروئید را افزایش دهد. از داشتن شرکای جنسی متعدد و روابط بدون آگاهی از وضعیت سلامت جنسی طرف مقابل گرفته تا مصرف مواد مخدر و الکل، همگی از عوامل زمینه‌ساز این عفونت هستند. باکتری عامل شانکروئید به‌شدت مسری است و معمولاً از دو طریق منتقل می‌شود:
۱. تماس جنسی با فرد آلوده‌ای که دارای زخم باز است.
۲. تماس مستقیم یا غیرمستقیم مایع چرکی زخم شانکروئید با پوست آسیب‌دیده یا دارای خراش.
بر اساس گزارش منابع معتبر، این باکتری نمی‌تواند از پوست سالم و بدون خراش عبور کند، اما اگر مایع عفونی زخم با بریدگی یا خراش پوستی تماس پیدا کند، حتی بدون رابطه جنسی نیز می‌تواند موجب انتقال عفونت شود. به‌عنوان مثال، لمس زخم شانکروئید و سپس تماس دست آلوده با زخم باز روی بدن، به‌راحتی باعث سرایت بیماری می‌شود.
شانکروئید بیشتر در کشورهای آفریقایی و مناطق اقیانوس آرام جنوبی دیده می‌شود، و یکی از دلایل ابتلا می‌تواند داشتن رابطه جنسی محافظت‌نشده هنگام سفر به این مناطق باشد.
علائم شانکروئید
علائم اولیه بیماری شانکروئید معمولاً بین ۳ تا ۷ روز پس از ورود باکتری به بدن ظاهر می‌شوند. اصلی‌ترین نشانه آن، بروز زخم‌های باز و دردناک در ناحیه تناسلی است که مدت زمان ماندگاری آن‌ها متفاوت است؛ ممکن است در مدت کوتاهی بهبود یابند یا برای هفته‌ها و حتی ماه‌ها باقی بمانند. اندازه این زخم‌ها معمولاً بین ۱ تا ۲ سانتی‌متر است، مرکز آن‌ها نرم و به رنگ خاکستری یا زرد مایل به خاکستری دیده می‌شود و لبه‌های تیز و برجسته دارند. زخم‌ها به لمس حساس‌اند و حتی فشار جزئی می‌تواند موجب باز شدن، ترشح مایع عفونی یا خون‌ریزی شود.
از دیگر علائم شایع شانکروئید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زخم‌ها ممکن است به یکدیگر متصل شده و ناحیه‌ای بزرگ‌تر و عفونی‌تر ایجاد کنند.
- احساس درد هنگام رابطه جنسی یا دفع ادرار.
- تورم در ناحیه پایین شکم یا کشاله ران.
- بزرگ شدن غدد لنفاوی که گاهی به شکل آبسه‌های چرکی ظاهر می‌شوند.
علائم شانکروئید در مردان
در مردان، زخم‌های ناشی از بیماری شانکروئید معمولاً در ابتدا به‌صورت برجستگی‌های کوچک و قرمزرنگ روی اندام تناسلی، مانند آلت تناسلی یا کیسه بیضه، ظاهر می‌شوند. این برجستگی‌ها در مدت کوتاهی به زخم‌های باز و دردناک تبدیل می‌شوند که در لمس حساس بوده و ممکن است باعث سوزش یا ناراحتی شوند.
علائم شانکروئید در زنان
در زنان، علائم شانکروئید معمولاً با ظاهر شدن برجستگی‌های کوچک و قرمزرنگ در نواحی مختلف اندام تناسلی مانند لابیا (لبه‌های واژن)، فضای بین واژن و مقعد یا حتی روی ران‌ها آغاز می‌شود. این برجستگی‌ها به‌تدریج باز شده و به زخم‌های سطحی یا عمیق تبدیل می‌شوند. در این مرحله، فرد ممکن است هنگام ادرار کردن یا برقراری رابطه جنسی احساس درد و سوزش داشته باشد. با این حال، در برخی موارد زخم‌های شانکروئید در زنان بدون درد بوده و ممکن است تا مدت‌ها تشخیص داده نشوند.
آیا بین سیفلیس و شانکروئید تفاوتی وجود دارد؟
هرچند سیفلیس و شانکروئید هر دو از بیماری‌های مقاربتی با منشأ باکتریایی هستند، اما عامل، شکل زخم و علائم آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. سیفلیس بر اثر باکتری ترپونما پالیدوم (Treponema pallidum) ایجاد می‌شود، در حالی که شانکروئید به‌دلیل ورود باکتری هموفیلوس دوکرئی (Haemophilus ducreyi) به بدن به‌وجود می‌آید.
در بیماری سیفلیس، زخم‌ها معمولاً سخت، خشک و بدون درد هستند و در نواحی‌ای مانند اندام تناسلی، دهان یا مقعد ظاهر می‌شوند. اما در شانکروئید، زخم‌ها نرم، قرمزرنگ و دردناک بوده و اغلب همراه با ترشح عفونی دیده می‌شوند.
تفاوت‌های اصلی بین این دو بیماری:
- سیفلیس: زخم (شانکر سخت) با لبه‌های صاف، بدون دندانه و بدون درد.
- شانکروئید: زخم (شانکر نرم) با لبه‌های ناصاف یا دندانه‌دار، نرم و دردناک.
تفاوت شانکر و شانکروئید چیست؟
شانکر به زخمی پوستی گفته می‌شود که در اثر رشد و تکثیر برخی باکتری‌ها در بافت بدن ایجاد می‌شود و معمولاً بدون درد است. این زخم‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: شانکر نرم و شانکر سخت.
شانکر نرم (شانکروئید) در نتیجه ورود باکتری هموفیلوس دوکرئی (Haemophilus ducreyi) به بدن ایجاد می‌شود و با زخم‌هایی مشخص می‌شود که مرکز آن‌ها نرم اما لبه‌هایشان سفت و برجسته است.
در مقابل، شانکر سخت (سیفلیس) بر اثر عفونت با باکتری تریپونما پالیدوم (Treponema pallidum) به‌وجود می‌آید و زخم‌هایی ایجاد می‌کند که مرکز سفت و لبه‌های نرم دارند.
تشخیص شانکروئید
در حال حاضر، هیچ آزمایش خونی مشخصی برای تشخیص بیماری شانکروئید وجود ندارد. پزشک معمولاً در معاینه بالینی، وضعیت غدد لنفاوی کشاله ران را از نظر تورم یا درد بررسی می‌کند تا سرنخ‌هایی از بیماری به‌دست آورد. با این حال، تشخیص صرفاً بر اساس مشاهده ظاهری چندان دقیق نیست، زیرا علائم شانکروئید شباهت زیادی به برخی بیماری‌های مقاربتی دیگر مانند سیفلیس و تبخال تناسلی دارد و ممکن است پزشک را دچار اشتباه کند.
روش قطعی تشخیص شانکروئید نمونه‌برداری از زخم است. در این روش، پزشک مقدار کوچکی از بافت ناحیه عفونی را برداشته و برای بررسی وجود باکتری هموفیلوس دوکرئی (Haemophilus ducreyi) به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
نکته مهم اینکه، ابتلا به شانکروئید باعث ایجاد ایمنی پایدار در بدن نمی‌شود؛ بنابراین حتی پس از درمان کامل نیز امکان بازگشت عفونت و بروز مجدد زخم‌ها وجود دارد.
درمان شانکروئید
همان‌طور که گفته شد، بیماری شانکروئید قابل درمان است و با مداخله مناسب، می‌توان هم علائم بیماری و هم باکتری عامل آن را از بدن حذف کرد. با مراقبت و درمان صحیح، معمولاً زخم‌های شانکر نرم ظرف حدود دو هفته بهبود می‌یابند.
پزشک بر اساس شرایط و وضعیت فرد، نوع درمان مناسب را تعیین و تجویز می‌کند.
دارودرمانی
آنتی‌بیوتیک‌ها تنها درمان مؤثر برای شانکروئید هستند و می‌توانند زخم‌های عفونی را بهبود داده و خطر باقی ماندن جای زخم (اسکار) را کاهش دهند. چهار نوع آنتی‌بیوتیک که معمولاً در درمان شانکر نرم استفاده می‌شوند عبارتند از:
- آزیترومایسین: مصرف خوراکی ۱ گرم به‌صورت تک‌دوز.
- سفتریاکسون: تزریق عضلانی ۲۵۰ میلی‌گرم به‌صورت تک‌دوز.
- سیپروفلوکساسین: مصرف خوراکی ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز به مدت ۳ روز.
- اریترومایسین: مصرف خوراکی ۵۰۰ میلی‌گرم سه بار در روز به مدت یک هفته.
عمل جراحی
در شرایطی که درمان با آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی پاسخگو نباشد، پزشک ممکن است آبسه‌های بزرگ و دردناک غدد لنفاوی را با استفاده از سوزن یا جراحی تخلیه کند. هرچند این روش باعث کاهش تورم و تسکین درد می‌شود، اما ممکن است در محل تخلیه، زخم‌های جزئی ایجاد شود.
مراقبت‌های دوره درمان
در شرایطی که درمان با آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی پاسخگو نباشد، پزشک ممکن است آبسه‌های بزرگ و دردناک غدد لنفاوی را با استفاده از سوزن یا جراحی تخلیه کند. هرچند این روش باعث کاهش تورم و تسکین درد می‌شود، اما ممکن است در محل تخلیه، زخم‌های جزئی ایجاد شود.
طول درمان شانکروئید چقدر است؟
مدت زمان درمان شانکروئید بسته به نوع داروی مصرفی متفاوت است: در درمان تک‌دوز، معمولاً یک روز و در درمان چنددوز، حدود یک تا دو هفته طول می‌کشد. پس از این مدت، علائم بیماری بهبود می‌یابند و زخم‌های شانکر نرم کم‌رنگ شده و فرد احساس راحتی بیشتری می‌کند. با این حال، در برخی موارد ممکن است جای زخم‌ها به‌طور دائمی روی پوست باقی بماند.
عوارض شانکروئید
اگرچه شانکروئید قابل درمان است، اما در برخی افراد مانند مردان ختنه‌نشده و کسانی که مبتلا به HIV هستند، پاسخ به درمان ممکن است کمتر باشد. این یکی از مهم‌ترین عوارض خطرناک شانکروئید به شمار می‌رود. علاوه بر این، وجود باکتری عامل شانکروئید در بدن می‌تواند فرد را در برابر سایر عفونت‌ها آسیب‌پذیر کند و خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و غیرمقاربتی مانند HIV را افزایش دهد.
پیشگیری از شانکروئید
استفاده از کاندوم و رعایت روش‌های پیشگیرانه می‌تواند مانع ورود باکتری شانکروئید به بدن شود. مهم‌ترین اقدامات پیشگیری شامل موارد زیر است:
- پرهیز از رفتارهای جنسی پرخطر، مانند داشتن چندین شریک جنسی.
- اطلاع‌رسانی به شریک جنسی در صورت ابتلا به بیماری.
- خودداری کامل از رابطه جنسی با فرد آلوده.
- محدود کردن رابطه جنسی به یک شریک غیرآلوده.
- استفاده از کاندوم در تمامی انواع روابط جنسی شامل واژینال، مقعدی و دهانی.
- جلوگیری از تماس مستقیم پوست با ناحیه عفونی.
کلام آخر
همه زخم‌ها و برجستگی‌های ظاهرشده در ناحیه تناسلی به معنای ابتلا به HPV نیستند. گاهی این علائم می‌توانند ناشی از بیماری‌های مقاربتی کمتر شناخته‌شده و قابل درمان مانند شانکروئید باشند. یک پزشک مجرب می‌تواند در اولین معاینه، تفاوت زخم‌های شانکروئید را از سایر عفونت‌ها تشخیص دهد و درمان مناسب را شروع کند. موفقیت و اثربخشی درمان تا حد زیادی به میزان پیشرفت عفونت بستگی دارد، بنابراین انجام چکاپ‌های منظم از اهمیت بالایی برخوردار است.
سلامتی در طول زندگی مهم‌ترین دارایی ماست و مراقبت از خود مسئولیتی است که بر دوش هر فردی قرار دارد.
بیمارستان مجازی ایران با هدف ارائه خدمات پزشکی به صورت آنلاین و در دسترس برای تمام افراد، در تلاش است تا با کمترین هزینه و سریع‌ترین زمان ممکن، خدمات درمانی را به شما ارائه دهد. این بیمارستان مجازی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، قادر است تا با بهترین کیفیت، مشاوره‌ها و درمان‌های پزشکی را به شما ارائه کند. با تیمی از پزشکان متخصص و کارشناسان پزشکی، بیمارستان مجازی ایران به شما این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری، در اسرع وقت و با صرفه‌جویی در هزینه‌ها، از خدمات پزشکی بهره‌مند شوید.
این خدمات شامل مشاوره آنلاین با پزشکان متخصص، دریافت نسخه‌های پزشکی، بررسی علائم بیماری‌ها، و پیگیری‌های درمانی به صورت مجازی است که می‌توانید از هر کجا و در هر زمان از آن استفاده کنید. بیمارستان مجازی ایران به شما کمک می‌کند تا با کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای درمان، به راحتی به مراقبت‌های بهداشتی دسترسی پیدا کنید. هدف اصلی این بیمارستان، فراهم آوردن خدمات بهداشتی با کیفیت بالا و دسترسی آسان به مراقبت‌های پزشکی برای همه افراد است.
